Afwijkende mondgewoonten
Afwijkende mondgewoonten, openmondgedrag, mondademen, afwijkend slikken, duimen en vingerzuigen, kunnen het evenwicht tussen de spieren in het mondgebied verstoren. Omdat de stand van de tanden en kiezen voor een groot deel bepaald wordt door de functie van de spieren in het mondgebied, kunnen afwijkende mondgewoonten leiden tot een afwijkende stand van de tanden en kiezen.
De meeste mensen ademen door hun neus, tenzij de neusdoorgang onvoldoende is. Er zijn verschillende factoren die de neusdoorgang kunnen vernauwen. Verkoudheden en allergieën zijn hier voorbeelden van. Er wordt dan tijdelijk meer door de mond geademd. Als dit mondademen blijft bestaan terwijl de neus weer doorgankelijk is, wordt de neus nauwelijks meer gebruikt en kunnen de mondspieren verslappen. Dit heeft verschillende gevolgen. Bij mondademen droogt de mond uit, waardoor er veel minder geslikt wordt en de buis van Eustachius, die de neusholte met het oor verbindt, te weinig wordt gereinigd. De kans op terugkerende verkoudheden en middenoorontstekingen neemt hierdoor toe. Daarbij kan open mondgedrag en/of mondademen leiden tot een afwijkende stand van de tanden en kiezen, omdat de druk van de lippen op de tanden wegvalt. Ook een lage tongligging en kwijlen komt regelmatig voor in combinatie met mondademen.
Bij een juist slikpatroon wordt de tongpunt op de alveolairrand geplaatst, net achter de boventanden, en wordt de slik achterwaarts ingezet. Een afwijkende slik gaat meestal gepaard met een voorwaartse of zijwaartse tongpers, waardoor een afwijkend slikpatroon vrijwel altijd gevolgen heeft voor de stand van de tanden en kiezen en de vorm van de kaak. Bij een voorwaartse tongpers wordt de tong tegen of tussen de voortanden geperst, waardoor er ruimte kan ontstaan tussen de bovenste en onderste voortanden. Als de tong laag tegen de ondertanden perst, kunnen de onderste voortanden naar voren gaan staan. Bij een zijwaartse tongpers wordt de tong tegen of tussen de kleine kiezen geperst, waardoor er een zijdelingse openbeet kan ontstaan. Een afwijkend slikpatroon gaat vaak samen met slissen. De tong komt dan niet alleen bij het slikken, maar ook bij het spreken tussen de tanden.

Voorwaartse tongpers                Laag-addentale tongpers           Zijwaartse tongpers (twee zijden)

Een andere afwijkende mondgewoonte is het duimzuigen. Het zuigen op een duim, vinger of speen is normaal bij een baby en peuter, omdat zij nog een grote zuigbehoefte hebben of omdat het veiligheid biedt. Daarna wordt het een gewoonte. De tanden kunnen hierdoor scheef groeien.

Wat doet de logopedist?
De logopedist kan adviseren of en wanneer behandeling nodig is en welke therapie het meest effectief is. Veelal verloopt de behandeling van afwijkend mondgewoonten middels oro-myofunctionele therapie (OMFT), een behandelmethode die zich richt op het herstellen van het verstoorde evenwicht in het functioneren van de spieren in en om de mond. Open mondgedrag en mondademen moet bij kinderen zo vroeg mogelijk worden gestopt, omdat dit terugkerende verkoudheden en oorontstekingen kan voorkomen. De behandeling zal vooral gericht zijn op lipsluiting. Er worden oefeningen gegeven die de spieren van de tong en lippen versterken; andere oefeningen bevorderen het ademen door de neus. Ook het afleren van duimen en vingerzuigen dient zo vroeg mogelijk, in ieder geval vóór de wisseling van de voortanden, te gebeuren, omdat dit een negatieve invloed heeft op de gebitsontwikkeling. Het afwijkend slikken hoeft daarentegen pas na de wisseling van de voortanden aangepakt te worden.
Soms wordt er tijdens de oro-myofunctionele therapie gebruikt gemaakt van een Trainer. Kinderen tussen 2 en 5 jaar kunnen gebruik maken van een Infanttrainer, waarbij de spieren in en om de mond getraind worden. De Infanttrainer stimuleert een juiste tongpositie van de tong, zowel in rust als tijdens het slikken, en een goede neusademhaling. Kinderen tussen 6 en 12 jaar kunnen gebruik maken van de T4K. De T4K begeleidt de doorbrekende tanden en kiezen tijdens de wisselfase. Voor meer informatie zie: www.omft.info + www.myobrace.com/nl